Hongerenburcht / Hommelenburcht

Heden ten dage...

Plaats Vlijmen
Gemeente Heusden
Provincie Noord-Brabant
Coördinaten RD 143370,413350
Coördinaten WGS84 51.708824,5.219396
Bestemming Natuurgebied
Commentaar ? Uw opmerkingen
Datum gegevens zo 28 november 2021
Gezien (12 mnd) 206
Aanpassingen (>2019): Gewijzigd
 

Locatie:

Tussen de Dijk (huidige Voordijk) en de Mommersteeg in de kleine Kaveling.
Op diverse oude kaarten vanaf circa halverwege de 17e eeuw staat de Hongerenburg op een verkeerde locatie aangegeven, namelijk ten zuidwesten van Vlijmen. Dit is onder andere het geval op de kaart van Blaeu, Brabantia Ducatus (1643) in zijn Theatrum Orbis Terrarum (Duncker, 1983). Dit is vermoedelijk te wijten aan een fout in de kartering, niet ongebruikelijk in de 17e eeuw.

Kastelen in de omgeving

Geschiedenis

Voldoet aan definitievoldoet
 

Etymologie:

Volgens de overlevering zouden er roofridders op het kasteel wonen die hun gevangenen lieten verhongeren. Erg waarschijnlijk is dit niet, aangezien het huis dan Hongerburg geheten zou hebben. Een andere lezing is dat de burcht vernoemd zou zijn naar de Hungaren, een volksstam uit de tijd der Noormannen. Beide lezingen zijn nogal twijfelachtig. Ook de naam Hommelenburcht duikt wel eens op.

Bouwgeschiedenis:

(Bouw)fase 1 - 1375 t/m 1662
Afm. hoofdburcht (m) 8 x 12
Afm. totaal terrein (m): 100 x 50m
Zichtbare toestand: Intact
Afmetingen toelichting:
De Hongerenburcht is een kasteelterrein van ongeveer 100 bij 50 meter. Er stond een versterkte toren van 8 bij 12 meter met daarnaast een woonblok van ongeveer 10 bij 20 meter. Om het hele complex liep een gracht, met aan de zuidkant een hofmuur. En nog een gracht.”
De vroegste vermelding stamt uit 1375. Op 4 juli 1375 beleent hertog Albrecht van Beieren Godevaert Bomer met 'vier morgen land metter woninghe daarop staande, leggende in de ambacht van Vlimen', 'hem aangekomen van zijn vader'. De woning wordt echter niet met name genoemd, men gaat er echter vanuit dat hiermee de Hongerenburg bedoeld wordt.- Leen en registerkamer van Holland, Rijksarchief Den Haag, Inv. No. 395, repertorium van Gousset, fol. 296
Terwijl het huis tussen 1612 en 1662 tot ruïne was vervallen en verdwenen. In 1640 stonden er nog enkele muren overeind (A. van Engelen, Met Gansen Trou 1951). In 1658 wordt naar het desbetreffende land verwezen als: “tlant genaamd den Hommelenborsch”, waarbij geen sprake meer is van een woning.
Tussen 1612 en 1662 is het huis afgebroken. Dominee Groen meldt dat er rond 1640 nog enkele muren overeind stonden.
(Bouw)fase 2 - 1662 t/m heden
Typologie < Geen >
Zichtbare toestand: Ondergronds

Bezitgeschiedenis:

1375 - Godevaert Bovier in erfleen ontvangen van Hertog Albrecht van Beieren.
1405 - Govert Bovier vestege eene lijftochte uit goederen onder Vlijmen gelegen op zijn vrouw Geertruide Jan Kuist dochter van Hondsoorde.
1405 - Hertog Willem bevesticht bovengenoemde lijftocht.
1530 - Gerrit van Malsen wordt verleid met een huis en hof met de woninghe en met 4 morgen land binnen de grachten en singelen daartoe behoorende.
1572 - Sara van Malsen dochter van Gerrit van Gerrit van Malsen worde met het goed verleid.
1612 - Sara van Malsen draagt het goed op aan jonkheer Gijsbert van Hardenbroek.
1619 - Bartholomeus Jansz. Schilders ontvangt op 1 maart 1619 het goed in leen van het graafschap Holland. Dit was de laatste bewoner van de Hongerenburg.
1619: Bartholomeus Jansz Schilders ontvangt het goed in leen van de Graafschap van Holland.
1662: Willem Bartholomeus Schilders erft van het goed van zijn vader Bartholomeus Jansz Schilders en worde het leen bevestige door Raadspensionaris Joh. De Witt en Ewout Brands.
1732: 1/8 van bovengenoemd goed aangekocht door de Diaconie der Herv. Gemeente van Vlijmen van de eigenaar Jan Schilders en Dielis Perry.

Archeologisch onderzoek:

Onlangs is door Archeologisch Adviesbureau RAAP, aan de noordzijde van de Hongerenburgweg in een bos met populieren veldonderzoek verricht. Bij dit onderzoek werden belangrijke sporen van de burcht zichtbaar. Er werden 7 proefsleuven gegraven met een oppervlakte van ongeveer 600 m2, waarin greppels, kuilen, paalsporen, muurwerk, aardewerk, bouwmateriaal, glas, metaal en bot werden aangetroffen. Er werd een muur vastgesteld, opgetrokken uit kloostermoppen uit de 13e of 14e eeuw. De breedte van de muur bedraagt 60 à 80 cm en bevat 8 steenlagen. De opgegraven, nu nog intacte muur is maar liefst 53 meter lang; andere delen ervan zijn in de gracht gegooid. Er loopt een dubbele slotgracht evenwijdig aan de muur. Een uitbraakspoor dat haaks op de muur staat, wijst op enige fasering van de bebouwing op het binnenterrein. Er werden veel paalkuilen aangetroffen, die mogelijk de beschoeiing van de gracht vormden. Verwacht wordt dat het omgracht terrein minstens 120 meter lang is; de werkelijke omvang kon bij de opgraving niet worden vastgesteld. Er werd een constructie aangetroffen van mogelijk een brug, die vanaf het zuiden toegang gaf tot het kasteel. De aangetroffen sporen strekken zich, naar verwachting, verder uit naar het westen, oosten en noorden. De kwalificatie van de archeologische waarde is hoog voor wat betreft gaafheid, conservering, zeldzaamheid en informatiewaarde en is daarmee heel bijzonder.
In 2019 is onderzoek gedaan door Vestigia.

Verwijzingen

Kastelenlexicon 0173
 

Algemeen:

Tarcisius van Schijndel, P., De Hongerenburcht, Met Gansen Trou, dec. 1951
Tarcisius van Schijndel, P., De Hongerenburcht te Vlijmen, Met Gansen Trou, ?
Engelen, A. van, De Hongerenburcht, Met Ganssen Trou, juli 1951
Spanjers, A.A., De Hongerenburcht te Vlijmen, Met Gansen Trou, nov. 1951
Helvoort, E. van, Bewoners van de Hongerenburcht te Vlijmen, Met Gansen Trou, ?
Bokhoven, A.J.L. van, De Hongerenburcht (Hommelenburcht) te Vlijmen, Met Gansen Trou, 15e jaargang, maart 1965, nr. 3

Publicaties:

M. van Boven - Kastelen in Brabant; van burcht tot landhuis, 1982 -- blz 153

A.J. van der Aa - Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, 1839 -- DL.II 609, DL.V 739