Ingesloten door de Zuid-Willemsvaart aan de rechterkant, de bebouwing van het centrum aan de linkerkant, de N270 aan de voorkant en de kolossale fabrieksgebouwen aan de achterkant, ligt te midden van het park het imposante kasteel Helmond.
Hoewel er door de eeuwen heen veel aan kasteel Helmond verbouwd is, en het vaak beschadigd is geweest, herbergt het nog een groot deel van de oorspronkelijke bouw. De fundamenten zijn nog oorspronkelijk, enkele schietgaten gericht op de brug zijn ook nog origineel. Er zijn nog sporen van een oude weergang.
Een vrijwel vierkant grondplan met vier hoektorens een binnenplaats met een gracht. Het kasteel vertoond veel overeenkomst met vierkante kastelen als het Muiderslot en Bodiam (Engeland). De torens hebben een middellijn van 8,20 m. De entree springt iets uit de gevel naar voren. De kelder zijn overwelfd uit de 15e en 16e eeuw. Enkele vertrekken op de daarboven gelegen verdieping hebben nog 18e eeuwse stucdecoraties.
Geschiedenis
Voldoet aan definitie
voldoet
Bouwgeschiedenis:
(Bouw)fase 1 - 1179 t/m 1549
Typologie
Rechthoekig kasteel
Afm. hoofdburcht (m)
35 x 35
Zichtbare toestand:
Intact
Oorkonde 12 maart 1179 'curtis de Helmont cum suis pertinetiis' Of met dit 'hof te Helmont' daadwerkelijk het kasteel bedoeld is, is niet duidelijk. In 1549 treft een brand het kasteel, een deel van de westvleugel gaat verloren.
Typologie tekst:
Kasteel Helmond is een van de beste voorbeelden van een vierkant kasteel. Drie vleugels omsluiten een binnenplein dat afgesloten wordt door een poortgebouw. Op alle vier de hoeken bevindt zich een zware, vrijwel identieke ronde toren.
(Bouw)fase 2 - 1549 t/m heden
Typologie
Rechthoekig kasteel
Zichtbare toestand:
Intact
Bouwgeschiedenis:
De eerste burcht van Helmond moeten we zoeken aan de overzijde van de Zuid-Willemsvaart. In 1981 werden hier funderingen gevonden die bestonden uit houten palen, die wijzen op de aanleg van een sterkte. Deze sterkte zou in de tweede helft van de twaalfde eeuw gebouwd zijn. Dit kasteel werd in 1220 gekocht door hertog Hendrik. Een van diens nazaten ruilde in 1314 het bezit met goederen bij Lier. Jan Berthout van Berlaer, de nieuwe eigenaar, brak een deel van de sterkte af en bouwde een zware, stenen donjon. Deze werd eind veertiende eeuw gesloopt, en de bouwmaterialen werden gebruikt voor de bouw van het huidige kasteel. In 1519 werd het kasteel door brand beschadigd. Nadien werd het verbouwd, waarbij o.a. de traptorens werden gebouwd, en de weermuur aan de voorzijde vervangen werd door een vleugel met poortgebouw. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog was het huis in handen van Spaansgezinden. In 1602 wist prins Maurits het slot zonder veel moeite in te nemen. Maurits bleef niet lang in Helmond met het gevolg dat stad en kasteel een jaar later weer in Spaanse handen waren. In 1683 en in 1781 werd het kasteel gerestaureerd. In 1920 werd het huis verkocht aan de gemeente Helmond die een aantal verbouwingen liet uitvoeren, waarbij o.a. de ramen vergroot werden en de voorgevel werd aangepast.
Bezitgeschiedenis:
Maria van Leuven, dochter van hertog Hendrik I van Brabant bezat in 1235 een castellum te Helmond. Jan van Berthout, heer van Berlaer stond zijn bezittingen in Lier af aan de hertog van Brabant, en ontving daar de heerlijkheid Helmond voor terug. In 1328 werd hij opgevolgd door zijn broer Lodewijk. In 1357 ontving zijn zoon Walraven de heerlijkheid. Diens weduwe, Elisabeth Uten Hove hertrouwde met ridder Dirk van Bronchorst, heer van Batenburg. Diens onwettige dochter Catharina, erfde de heerlijkheid Helmond. In 1433 huwde zij Jan van Cortenbach, in wiens bezit het kasteel meer dan tweehonderd jaar zou blijven. Antoine Udalricq, graaf van Arberg, die met de laatste Cortenbach trouwde, werd in 1683 de nieuwe eigenaar. Hij liet het huis grondig restaureren. In 1781 werd Carel Frederik Wesselman eigenaar, die ook weer restaureerde. Van deze familie kocht de gemeente in 1920 het kasteel, en richtte het in 1923 in als raadhuis. In 1980 werd het gemeentemuseum.
