Gageldonk

Heden ten dage...

Adres Gageldonksepad 1
Postcode 4824 PP
Plaats Breda
Gemeente Breda
Provincie Noord-Brabant
Coördinaten RD 110350,401750
Coördinaten WGS84 51.603,4.7428
Commentaar ? Uw opmerkingen
Datum gegevens wo 11 augustus 2021
Gezien (12 mnd) 368
Aanpassingen (>2019): Gewijzigd
 

Locatie:

Midden in een nieuwbouwwijk van Breda, voormalig gebied van Prinsenbeek ligt het enig overgebleven restant van kasteel Gageldonk, nu het Hooghuis genoemd. Tegen de poorttoren van het voormalige kasteel is aan weerzijden een lage bebouwing toegevoegd.
De kapel van het kasteel ligt honderd meter verder aan de overzijde van de weg.
Kastelen in de omgeving

Functies:

woning
woning

Over van middeleeuwse toestand:

In 1465 is er sprake van een hoofdgebouw, een hofstad, een ophaalbrug, poort en verder stal, schuren, brouwhuis en boomgaard. Later zijn daar nog een kapel en een kasteelboerderij bijgekomen. Bij de opgraving van 1973 is er geen spoor van het kasteel gevonden.

Het tweede kasteel dat westelijk van de poort in de 16e eeuw werd gebouwd, mat 15 x 15 m. Het lag in een ondiep gracht van ruim 8 m breed. Een poorttoren is nu een onderdeel van het landgoed waaronder een 19e eeuwse boerderij.

Geschiedenis

Voldoet aan definitietwijfel over verdedigbaarheid
 

Etymologie:

gagel = Myrica gale, heester op heidegronden en moerassen; donk = een zandige hoogte.

Bouwgeschiedenis:

(Bouw)fase 1 - 1312 t/m 1465
Zichtbare toestand: Intact
Dit is mogelijk een houten gebouw.
Typologie tekst:
Een kleinschalig onderzoek bracht als belangrijkste gebouw een vierkant huis aan het licht.
(Bouw)fase 2 - 1465 t/m 1573
Typologie Rechthoekig kasteel
Afm. hoofdburcht (m) 14,6 x 14,6
Zichtbare toestand: Intact
Het testament van Willem de Bie uit 1465 meldt "die principael huysinghe ende hoffstat van Gageldonck daer hy mittertijt woent, metten valbrugge, toebehoerend te weten die poorte, stal, schuere, brouwhuyse met allen gereedschappen totte selven brouwhuys dienende".

In 1465 is er sprake van een kasteel met bijbehorende gebouwen. Bij opgravingen in 1973 op het terrein zijn hiervan geen sporen gevonden. Er werd een tweede kasteel gebouwd en de fundamenten hiervan werden bij de opgravingen wel teruggevonden, en gedateerd begin zestiende-eeuw. In 1573 werd kasteel door de Watergeuzen geplunderd en in brand gestoken. Kapel, poorttoren en bijgebouwen bleven gespaard. In de negentiende eeuw werd de poorttoren opgenomen in een boerderij. Achter het huis staat nog een Vlaamse schuur uit 1627. De vervallen kapel werd in 1917 aan een slopersbedrijf verkocht, maar werd kort daarop doorverkocht aan de vereniging Hendrik de Keyser die in 1919, 1925 en 1954 restauraties uit lieten voeren.
(Bouw)fase 3 - 1573 t/m heden
Typologie Buitenplaats
Zichtbare toestand: Intact
Alleen de kapel, poortgebouw en bijgebouwen bleven gespaard.

Bezitgeschiedenis:

Peter van Zevenbergen was in 1312, de tijd waaruit de eerste vermelding stamt, heer van Gageldonk. In 1388 verpandde hertogin Johanna van Brabant het aan Willem van der Leck, heer van Breda. Deze verkocht het aan Willem de Bije, en die droeg het in 1459 over aan Jan IV, graaf van Nassau. Op 23 januari 1544 werd Willem van Oranje met het goed beleend, die het weer in achterleen gaf aan Antonis van Stralen, heer van Merijnem en Dambrugge, burgemeester van Antwerpen. Deze kwam op last van de Spanjaarden om op het schavot en diens goederen werden verbeurd verklaard ten bate van de Spaanse koning. Via koop en vererving kwam het huis verder toe aan verschillende geslachten, waaronder dat van de Merodes.

Historische betekenis:

Het huis was eens bezit van Willem van Oranje, later van de Spaanse koning.

Verwijzingen

Kastelenlexicon 0117
 

Algemeen:

Tekst: Peter van der Wielen

Afbeeldingen:

-Het huis Gageldonk in 1694, tekening, J. Stellingwerf, 1694, Tilburg, KUB P 88/820.11 (1)
-De kapel met op de achtergrond de Vlaamse schuur, pentekening, V.G.J. Huysmans, 1844, Tilburg, KUB P 88/920 (1)
-Het voormalige poortgebouw, krijttekening, F.L. Huygens

Publicaties:

Esther Becx - Kastelengids van Noord-Brabant, 1999 -- blz 150 (met illustratie)

Hans Louis Janssen - 1000 jaar kastelen in Nederland, 1996 -- blz 101

M. van Boven - Kastelen in Brabant; van burcht tot landhuis, 1982 -- blz 87 (met illustratie)

Anton van Oirschot - Middeleeuwse kastelen van Noord-Brabant : Hun bewoners en bewogen geschiedenis, 1981 -- blz 252 - 254

F.W. van Gulick - Nederlandse kastelen en landhuizen, 1960 -- blz 417-422

A.J. van der Aa - Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, 1839 -- DL.IV 413